Artykuły z kategorii Nauka
Fot. Dreamstime
Naukowcy z Akademii Górniczo-Hutniczej oraz Państwowego Uniwersytetu Politechnika Odeska w Ukrainie opracowali nowatorską metodę określania poziomu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, która kładzie nacisk na wpływ planowanych innowacji na osiąganie celów zrównoważonego i tzw. inkluzywnego rozwoju. Opracowaną metodę wykorzystali, żeby sprawdzić, jak na tym tle radzą sobie firmy z ukraińskiego sektora energetycznego. Ma ona jednak charakter uniwersalny i może zostać wykorzystana również w odniesieniu do innych gałęzi gospodarki.
Gdyby zadać pytanie o cele działalności przedsiębiorstw w gospodarce kapitalistycznej, prawdopodobnie większość ludzi na pierwszym miejscu wymieniłaby zarabianie pieniędzy. I bez wątpienia byłaby to odpowiedź słuszna, bo gdyby firmy nie wypracowywały odpowiedniego przychodu, byłaby to prosta droga do ich bankructwa. Rzecz jasna każdy właściciel przedsiębiorstwa chciałby też, żeby rachunek przychodów i kosztów ich uzyskania był dodatni, czyli żeby biznes przynosił zysk. Choć ten ostatni jest motorem rozwoju przedsiębiorstw, nie można zapominać, że nie są one samoistnymi bytami działającymi w próżni – zatrudniają pracowników, wchodzą w relacje z lokalną społecznością i mniej lub bardziej oddziałują na środowisko naturalne. Dążenie do maksymalizacji zysku bez oglądania się na interes społeczny i koszty środowiskowe często jest przyczyną konfliktów i kryzysów wizerunkowych.
Zapobieganiu takim sytuacjom służy rozwijana od początku drugiej połowy XX w. koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu (ang. CSR, Corporate Social Responsibility), czyli w skrócie styl zarządzania godzący mnożenie bogactwa właścicieli z troską o dobrobyt pozostałych interesariuszy oraz kwestie ekologiczne. Idea CSR wiąże się bardzo mocno z koncepcją zrównoważonego i inkluzywnego rozwoju (ang. inclusive sustainable growth), która oprócz troski o zachowanie zasobów przyrody dla przyszłych pokoleń zwraca uwagę na włączanie do korzystania z profitów wzrostu gospodarczego możliwie jak najszerszych grup społecznych. Poprzez korzystanie z profitów nie należy jednak rozumieć w tym przypadku prostej redystrybucji dochodu, ale maksymalne zagospodarowanie potencjału ludzkiego dostępnego na rynku pracy, likwidację biedy i jej konsekwencji oraz eliminację wykluczenia regionów z dostępu do dóbr i usług.
Koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu (ang. CSR, Corporate Social Responsibility) godzi mnożenie bogactwa właścicieli z troską o dobrobyt pozostałych interesariuszy oraz kwestie ekologiczne. Fot. Dreamstime
Nowa metoda szacowania poziomu CSR
Na świecie funkcjonuje wiele indeksów, które służą mierzeniu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Wśród nich można wymienić Domini Social Investment Index (DSI 400), Dow Jones Sustainability Index, FTSE4Good Index, Corporate Philanthropy Index. Jednak zdaniem naukowców z Akademii Górniczo-Hutniczej oraz Państwowego Uniwersytetu Politechnika Odeska w Ukrainie temat wciąż nie jest wyczerpany. W swoim artykule opublikowanym na łamach czasopisma „Journal of Cleaner Production” proponują innowacyjną metodę badania społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, która kładzie nacisk na wpływ planowanych innowacji na osiąganie celów zrównoważonego i inkluzywnego rozwoju. Metoda ISRSIP (ang. inclusive social responsibility of the subjects of the innovation process) została wykorzystana, żeby ocenić stopień społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw działających na ukraińskim rynku energetycznym, który stoi przed koniecznością wdrożenia zmian związanych z perspektywą akcesji kraju do Unii Europejskiej jak i zmian wynikających z sytuacji w regionie.
– Przedsiębiorstwa energetyczne stanowią najbogatszą gałąź ukraińskiego przemysłu, ale stoją przed koniecznością przestawienia sposobu działania na bardziej ekologiczny i zrównoważony. Mówi się, że wokół dużych zakładów energetycznych powstają miasta. Otwiera to pole wyrównywania różnic w poziomie życia pomiędzy obszarami miejskimi wiejskimi, które nie tylko w Ukrainie są mocno dostrzegalne – mówi dr hab. Iryna Bashynska, profesor na Wydziale Zarządzania AGH, współautorka artykułu. – Postanowiliśmy przyjrzeć się sektorowi energetycznemu, ponieważ oddziałuje on na cały przekrój społeczeństwa. Jednocześnie jest to gałąź przemysłu, który musi wdrożyć zmiany w swojej działalności, aby zacząć spełniać kryteria umożliwiające jej dostęp do kapitału – uzupełnia dr hab. inż. Marek Dudek, również profesor na Wydziale Zarządzania AGH i współautor artykułu.
Dr hab. inż. Marek Dudek, prof. AGH oraz dr hab. Iryna Bashynska, prof. AGH, fot. Marianna Cielecka
Trzy grupy wskaźników
Badacze przyjrzeli się 25 przedsiębiorstwom z ukraińskiego sektora energetycznego i paliwowego, których obroty w 2020 roku wynosiły co najmniej 250 mln euro. Następnie szczegółowej analizie poddano 10, które w tej grupie przynosiły największy dochód. Wśród nich znalazły się Ukrgazvydobuvannya JSC, Ukrnafta PJSC, Ukrhydroenergo PJSC, D.Trading LLC, YE Energy LLC, Energotrade LLC, United Energy LLC, Dnipro energy services LLC, West Petrol Market LLC i ERU Trading LLC.
W celu oszacowanie indeksu ISRSIP badacze stworzyli system 20 wskaźników podzielonych na trzy grupy: wskaźniki ekonomiczne (ang. economic indicators), społeczne (ang. social indicators) oraz określające postawę przedsiębiorstwa w zakresie odpowiedzialności społecznej (ang. indicators of socialy responsible attitude). W pierwszej z wymienionych grup znalazły się wskaźniki służące przede wszystkim do określania, jak wprowadzane innowacje przekładają się wzrost przychodów i redukcję kosztów działalności. Druga grupa wskaźników opisywała różne kwestie dotyczące warunków pracy, tworzenia nowych etatów i otwarcia na zatrudnienie zagrożonych grup społecznych, a także stopień pokrycia produktami przedsiębiorstwa odległych obszarów. Ostatnia oceniała natomiast podejście do przestrzegania prawa, aspekty ekologiczne związane z prowadzoną działalnością, a także gotowość do wdrażania innowacji i ogólne podejście do odpowiedzialności korporacyjnej. Punkty w ramach poszczególnych wskaźników zostały przyznane w oparciu oceny 278 ekspertów z Polski i Ukrainy, do których autorzy artykułu zwrócili się z prośbą o pomoc w tej kwestii. Wskaźniki zostały zagregowane w taki sposób, że wzrost wartości jednego wpływa na podniesienie wartości pozostałych, zwiększając wartość całego indeksu.
Wyniki analizy strukturalnej grup wskaźników oceny poziomu inkluzywnej odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw energetycznych w Ukrainie (źródło: „Journal of Cleaner Production” 394 (2023))
Użyteczne narzędzie dla nauki i biznesu
Żadnemu z badanych przedsiębiorstw nie udało się osiągnąć maksymalnej wartości w żadnej grupie wskaźników, ale najlepiej wypadło w tym zestawieniu D.Trading LLC. Patrząc na zestawienie, należy również uwzględnić fakt, iż choć publikacja ukazała się w roku 2023, to dane wykorzystane do jej opracowania zostały zebrane przed rosyjską pełnoskalową inwazją na Ukrainę, która nastąpiła 24 lutego 2022 r.
– W sytuacji wojny ekonomia i oddziaływanie na środowisko zeszły na dalszy plan. Priorytetem jest obecnie zapewnienie dostępności do energii, co oznacza że najistotniejszy obecnie jest czynnik społeczny – zastrzega prof. Dudek. – Mamy obecnie do czynienia z bardzo trudną sytuacją, ale nie możemy zapominać o ryzykach, które czekają w przyszłości. Dlatego nie powinniśmy czekać na lepsze czasy, ale już dziś działać na rzecz poszerzenia sfery inkluzywnej odpowiedzialności społecznej – uważa z kolei prof. Bashynska.
Badacze podkreślają, że opracowana metoda obliczania indeksu ISRSIP ma nowatorski charakter z racji na podzielenie wskaźników na trzy osobne grupy, co umożliwia ocenianym przedsiębiorstwom zdefiniować obszary ich działalności wymagające poprawy. Kolejną zaletą jest jej modyfikowalność, która otwiera szerokie możliwości jej aplikacji.
– Grupy wskaźników można znaleźć w różnych publikacjach, natomiast my je wyróżniliśmy i umieściliśmy je w osobnych grupach. Metoda jest uniwersalna i możliwa do zastosowania w innych branżach. Jedyne, co należałoby wówczas zmienić, to wagi poszczególnych współczynników. Są przedsiębiorstwa, które ze względu na charakter inwestycji będą miały mniejszy wpływ na środowisko, np. banki. Co więcej, za pomocą systemu wag można pokusić się o wykorzystanie tej metody do porównania firm z różnych branż – wyjaśnia prof. Dudek. – Firmy zgodziły się udostępnić nam dane wykorzystane w badaniu, bo były żywo zainteresowane jego wynikami. Mogły później dzięki nim zwrócić uwagę na kluczowe czynniki, które blokują rozwój ich działalności w poszczególnych obszarach – dodaje prof. Bashynska.
Naukowcy mają już plany kolejnych prac, dotyczących m.in. wykorzystanie metody w odniesieniu do przedsiębiorstw działających w innych krajach, a także zautomatyzowania procesu podejmowanie decyzji w oparciu o uzyskane wyniki.
Jak zadbać o zdrowie i nie dać się GLUTOM? | Bunkier Nauki odc. 61 
Znikające lodowce - AGH NAUKA spotkania (nr 29) 
Projekty BG AGH z finansowaniem z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” 
W AGH powstanie Fabryka Sztucznej Inteligencji 
Jak wygląda codzienność osoby z ADHD? | Bunkier Nauki odc. 60 
Delegacja AGH z wizytą w Japonii 
